در یک روز آفتابی تابستانی در سال ۲۰۰۲، در روستایی در دامنه‌های سرسبز کوهپایه‌های کریمه، مردم شهر کودکانی را دیدند که در خیابان‌ها می‌دویدند و با اسباب بازی‌های عجیب و غریب بازی می‌کردند. اسباب بازی‌های آن‌ها از جنس استخوان انسان بود. پس از اینکه بچه‌ها توضیح دادند که اسباب بازی‌های عجیب و منحصربه فرد خود را از کجا به دست آورده‌اند، معلوم شد که دزدان قبرهایی را در نزدیکی منطقه اپوشکی (Opushki) حفر و باز کرده‌اند. آن‌ها استخوان‌ها را در معرض دید رها کرده و سپس بچه‌های محلی این استخوان‌ها را یافته بودند.
گورستان Opushki، واقع در ۲۰ کیلومتری سیمفروپول، پایتخت جمهوری خودمختار کریمه، بر روی تپه‌های شبه‌جزیره کریمه، منطقه وسیعی است که حدود ۲۰ هزار متر مربع را دربرمی‌گیرد که ۳۵۰۰ متر مربع از آن تاکنون کاوش شده است. در ابتدا این گورستان فقط به صورت پراکنده مورد بررسی و حفاری قرار گرفته بود، اما در سال ۲۰۱۶ حفاری با قدرت کامل آغاز شد و دانشجویان و داوطلبان برای حفاری در روزهای مطبوع تابستان کریمه، وارد این منطقه شدند.
این گورستان شامل هزاران مدفن از قرن اول قبل از میلاد است و تا ۵ قرن پس از آن زمان دیگر مورد استفاده قرار نگرفته که احتمالا به دلیل تهاجمات هونیک‌ها به این منطقه بوده است. اما در طول تاریخ ۵۰۰ساله خود، به عنوان یک مرکز دفن برای پنج فرهنگ متفاوت استفاده شده است: سکایی‌ها، سرمت‌ها، الان‌ها و گوت‌ها که هر کدام سنت‌ها و آیین‌های خاص خود را داشته‌اند.
اکنون به بازه‌ای از تاریخ می‌پردازیم که کریمه ازمستعمرات یونان به حساب می‌آمد. شرق تحت سلطه پادشاهی بسفور با مستعمرات مهمی مانند پانتیکاپئوم، کرچ امروزی، قرار داشت و در غرب مستعمرات یونانی دیگری مانند خرسونسوس وجود داشتند. این مستعمرات و بسیاری دیگر بر خطوط ساحلی تسلط یافته بودند.
تپه‌های داخل شبه‌جزیره توسط سکاها اشغال شده بود. بر طبق منابع کلاسیک، این گروه از سکاها از آخرین مردمان قوم خود و از نوادگان بربرهای باستانی بودند، اما برخلاف نیاکان خود چادرنشین نبودند. آن‌ها قبایل یکجانشینی به شمار می‌آمدند که سکونتگاه‌هایی برای خود ساخته و کشاورزی می‌کردند و بسیاری از دفن‌های دسته جمعی از نوع دخمه‌ای را برای ما به جای گذاشتند.
بعدها در قرن اول پس از میلاد، قبرستان اپوشکی شاهد هجوم سنت‌های تدفین جدید و نمونه‌ای از فرهنگ اقوام سارماتی بود. اقوام سکاها و سارماتی‌ها تنها هندو-ایرانی‌هایی نبودند که مردگان خود را در اپوشکی دفن می‌کردند. در قرن سوم پس از میلاد، اقوام و سنت‌های جدیدی هم وارد این منطقه شدند. یکی از آن‌ها موجی از قبایل هندو-ایرانی بود که قبلا در کریمه دیده نشده و از شرق می‌آمدند و به اسم آلان‌ها شناخته می‌شدند.
ورود آلان‌ها
ایگور خراپانوف، باستان‌شناس ارشد در زمینه گورستان‌ها، توضیح می‌دهد که یک نوآوری خاص در عمل تدفین را می‌توان به عنوان شاهد ورود آلان‌ها به این منطقه در نظر گرفت. این تازه‌واردان مردگان خود را در دخمه‌هایی متفاوت از قبیله‌های قبلی دفن می‌کردند و آیین منحصربه‌فردی برای این کار داشتند؛ آن‌ها نوعی خاص از شمشیر را برای این منظور می‌ساختند و برش‌هایی بر روی خود تیغه و در کنار دسته ایجاد می‌کردند.
شمشیرها در دنیای باستان رایج بودند، اما در اینجا شمشیرهای علامت‌گذاری‌شده بر روی شانه یا سر متوفی قرار می‌گرفتند، رسمی که فقط در شمال قفقاز و منطقه کریمه یافت می‌شود. نام آلان (یا آلانی در لاتین) برای اولین بار در تاریخ در قرن اول پس از میلاد آمده است، همچنین متون رومی آن‌ها را به عنوان یکی از قبایل سارماتی معرفی می‌کنند، یک اتحادیه از قبایل کوچ‌نشین هندو-ایرانی که منشا آن‌ها کوه‌های اورال و ولگا است.
از قرن چهارم و سوم پیش از میلاد، سارماتی‌ها به سمت غرب به سرزمین‌های سکاها، شرق اروپا و شمال قفقاز مهاجرت و فرهنگ‌های سکایی را جایگزین کردند. آلان‌ها یکی از آن قبایل سارماتی بودند. ما برای اولین بار در قرن اول بعد از میلاد نام آن‌ها را می‌شنویم. یوسفوس، مورخ یهودی، از آلان‌ها نام می‌برد و آن‌ها را قبیله‌ای سکایی به شمار می‌آورد که در نواحی شمالی دریای سیاه زندگی می‌کردند.
در قرن سوم پس از میلاد، آلان‌ها قوی‌تر و مسلط‌تر شدند و قلمروشان به سمت غرب گسترش یافت و از دانوب عبور کرد و به قلمروهای امپراتوری روم رسید.
اما سلطه آن‌ها در اواسط قرن سوم پس از میلاد توسط موج جدیدی از بربرها، این بار قبایل ژرمنی، به چالش کشیده شد. حضور آن‌ها در کریمه با شواهدی مانند کوزه‌های سوزانده شده و کالاهای معمول و مرسوم در فرهنگ آن‌ها تأیید می‌شود. (بربر البته اصطلاحی است که یونانیان و رومیان برای مردم قبیله‌ای ساکن شمال که زبان یونانی نمی‌دانستند به کار می‌بردند. به گوش این مردم باستانی، زبان مردم قبیله شبیه به بررربررر کردن بود، از این رو لقب بربر به آنان داده شد.)
این قبایل آلمانی از جمله گوت‌ها، از بالتیک و لهستان وارد شدند. آن‌ها شمال دریای سیاه از جمله کریمه را فتح و قبایل آلان را به دو قسمت تقسیم کردند. برخی از آلانی‌ها در سرزمین خود باقی ماندند. برخی دیگر برای کاوش سرزمین‌های جدید در اروپا به سمت غرب دانوب مهاجرت کردند، از تنگه جبل‌الطارق عبور کرده و به شمال آفریقا رسیدند.
سپس در سال ۳۷۵ بعد از میلاد، نیروهای تازه و خشن‌تری وارد منطقه شد. در تهاجمات هون‌ها، زمانی که قبایل آلان شرقی بر آن‌ها چیره شدند، برخی به سمت غرب حرکت کردند و برخی نیز با آلان‌ها تلفیق شدند و در نهایت پادشاهی قرون وسطایی آلانیا را در شمال قفقاز، در قرن نهم، تأسیس کردند که تا قرن سیزدهم ادامه داشت و در نهایت توسط مغول‌ها ویران شد. مردم ساکن در شمال قفقاز که امروزه به عنوان جمهوری اوستیای شمالی-آلانیا شناخته می‌شوند، از نوادگان آن‌ها هستند.
شواهد تاریخی برای حضور آلان‌ها در کریمه کم است و عمدتا شامل یک کتیبه مربوط به سال ۲۰۴ پس از میلاد مسیح است که در گورستان پانتیکاپئوم یافت شده و از ورود آلان‌ها خبر می‌دهد. اما اکتشافات باستان‌شناسی به ما در کشف حلقه‌های مفقوده تاریخی و حل آن‌ها کمک می‌کند. در سال ۲۰۲۱، باستان‌شناسان هنگام حفاری قبرها در اپوشکی به اکتشافات خیره‌کننده‌ای دست یافتند، که بیش از پیش از نظریه آن‌ها در مورد حضور آلانی‌ها و زمانی که وارد شدند حمایت می‌کرد.
جواهر چندرنگ، به سبک دوران پیشا-هونی
در تابستان ۲۰۲۱، دخمه‌ای حفرشده با ورودی مستطیلی‌شکل و یک دروموس (نوعی مقبره یونانی) و یک راهرو زیرزمینی در همین منطقه کشف شد. منشا این نوع دخمه‌ها در اپوشکی معمولا قفقاز شمالی است. داخل مقبره، چهار جسد، ظاهرا حداقل دو زن و یک کودک، دفن شده‌اند. آن‌ها با جواهراتی که همگی با سنگ‌های عقیق تزیین شده بودند، به خاک سپرده شده‌اند. این جواهر شامل یک جفت گوشواره طلایی، سه دستبند نقره با نقش برجسته طلایی و دو آویز مستطیل‌شکل ساخته شده از نقره، واندود شده با برگ‌های طلای چکش کاری‌شده با طرح‌های هندسی، می‌شوند. یک آویز روی بدن زن و دیگری روی بدن کودک پیدا شد.
این نوع جواهر با سبک چندرنگ احتمالا متعلق به دوران پیشا-هون یا اواخر دوران رومی‌ها هستند. این جواهرات در نواحی شمال قفقاز تا دانوب و در میان رومی‌ها، یونانی‌ها و قبایل بربر بسیار محبوب بودند. افراد والا مقام، افسران رومی و جنگجویان از نیمه دوم قرن سوم تا نیمه اول قرن چهارم قبل از میلاد، کلاهخود، شمشیر و افسار اسب خود را به این شکل می‌آراستند. با این حال، در کریمه تاکنون این سبک تنها در زمینه جواهرات یافت شده است.
این زیورآلات صرفا با این هدف ساخته شده بودند تا در نوع خود منحصر به فرد باشند. باستان‌شناسان معتقدند به احتمال زیاد، جواهرات کارنلی توسط یونانیان ساخته شده است. خراپانوف معتقد است آن‌ها جواهراتی که در کریمه یافت می‌شوند در دوران پادشاهی بسفور و برای نخبگان ساخته شده‌اند.
بیشتر این جواهرات در مدفن کودکان و زنان یافت شد، نه مردان. خراپانوف می‌گوید از آنجایی که بچه‌ها امتیاز کافی برای دریافت چنین گنج‌هایی را نداشته‌اند، این احتمال وجود دارد که این زیورآلات به آنان ارث رسیده باشد، که خود نشان می‌دهد وراثت در فرهنگ آلانی رایج بوده است.
آن‌ها هیچ نمی‌دانستند که ۱۵۰۰ سال بعد، این کودکان اشرافی و جواهراتشان به لطف بچه‌هایی که با استخوان‌های انسان بازی می‌کنند، دوباره نور آفتاب را خواهند دید. این استخوان‌ها سال‌های سال در دل گورستان اپوشکی مدفون مانده بودند تا اینکه دزدان مقبره از راه رسیدند.
* ترجمه: آناهیتا رشیدی
انتهای پیام/
